Szkoła Wolna od Uzależnień

Według ogólnopolskiego badania pn. "Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną" [1] ponad 87% 15-16 latków i ponad 95% 17-18 latków spożywało alkohol przynajmniej raz w życiu. Papierosów spróbowało 57,2% gimnazjalistów i 70,9% uczniów starszych. Z marihuaną lub haszyszem eksperymentowało 24,3% respondentów młodszych i 37,3% starszych. Alarmujące są informacje dotyczące tzw. "dopalaczy". Jest to grupa substancji lub ich mieszanek o rzekomym lub faktycznym działaniu psychoaktywnym. Są wśród nich te pochodzenia zarówno syntetycznego jak i naturalnego. Dopalacze są nieprzewidywalne i bardzo łatwo je przedawkować. W ostatnim czasie w wyniku zatrucia tymi środkami zmarło wiele osób. 

Okres dojrzewania to trudny czas, moment buntu i chęci udowodnienia własnych racji rodzicom, nauczycielom i innym dorosłym. Sięganie po środki psychoaktywne może być poszukiwaniem nowych wrażeń, próbą ucieczki czy chęcią zaimponowania rówieśnikom. Częstą przyczyną używania alkoholu, papierosów i narkotyków są problemy osobiste, presja otoczenia, dążenie do akceptacji przez grupę czy też zwykła ciekawość. Istotnym negatywnym czynnikiem w procesie rozwoju uzależnienia u osób młodych jest oddziaływanie substancji psychoaktywnych na wciąż rozwijający się organizm. Wszystkie środki psychoaktywne oddziałują na układ nerwowy, wpływają na chemiczne procesy mózgu, co w połączeniu z niedojrzałym układem nerwowym powoduje większą skłonność do uzależnienia oraz większą skalę negatywnych czynników, których skutki mogą być odczuwane przez całe życie. 

W odpowiedzi na zagrożenia wynikające z powiększającego się zakresu występowania problemu oraz obniżania się wieku inicjacji sięgania po środki psychoaktywne wychodzimy z inicjatywą programu "AFS - Szkoła Wolna od Uzależnień. Innowacyjny projekt walki z uzależnieniami od alkoholu, papierosów, narkotyków, dopalaczy i innych substancji psychoaktywnych wśród dzieci i młodzieży". Jego głównym celem jest diagnozowanie stopnia używania alkoholu, papierosów, narkotyków, dopalaczy i innych substancji psychoaktywnych przez młodzież szkolną. W tym celu uczniowie przystąpią do badania on-line i odpowiedzą na szereg pytań dotyczących ich doświadczeń związanych ze stosowaniem środków psychoaktywnych, oceny czynników wpływających na rozpowszechnienie używek oraz wiedzy na temat zagrożeń wynikających z ich zażywania. Wyniki badania staną się punktem wyjściowym do konstruowania programów profilaktycznych. Każda szkoła otrzyma raport prezentujący wyniki w danej placówce, również z wyodrębnieniem danych dla odrębnych klas. Możliwe będzie porównywanie trendów na przestrzeni lat oraz sprawdzenie jak wygląda sytuacja danej placówki w porównaniu do wyników ogólnopolskich. Porównywalność wyników zapewnia metodologia spójna z badaniem ESPAD [2]. Kluczem do oceny skuteczności podjętych działań zaradczych będzie diagnoza wtórna umożliwiająca porównanie wyników z poprzednimi. Na jej podstawie możliwie będzie rozszerzenie działań zaradczych lub wyznaczenie zupełnie nowych kierunków stosowanej profilaktyki. Innowacyjność projektu polega na nieograniczonym dostępie do narzędzia oraz indywidualizacji wyników.

Wykorzystanie aplikacji komputerowej zwiększy poczucie anonimowości pozytywnie wpływając na rzetelność udzielanych odpowiedzi. Formularz jest automatyczny co uniemożliwia popełnienie błędu podczas jego wypełniania. Wyniki zostaną poddane analizie z wykorzystaniem profesjonalnego programu statystycznego, a opracowaniem raportów zajmą się specjaliści z dziedziny socjologii i psychologii. W składzie zespołu badawczego znajdują się również osoby z doświadczeniem w pracy z młodzieżą oraz w terapii uzależnień. Pierwsza edycja programu rozpoczyna się wraz z nadejściem nowego roku szkolnego i potrwa do czerwca 2016 roku. 

Wraz z rozwojem naszego programu w platformie pojawiać się będą nowe funkcjonalności. Dostępne będą materiały edukacyjne skierowane do dyrekcji, nauczycieli i innych osób odpowiedzialnych za działania profilaktyczne. Prezentowane zostaną filmy informujące o negatywnych skutkach spożywania alkoholu, papierosów, narkotyków i pozostałych substancji psychoaktywnych. Planowane są również działania polegające na indywidualnym dostosowaniu działań profilaktycznych dla każdej placówki oświatowej. Rekomendacje będą udzielane na podstawie przeprowadzonych diagnoz przez specjalistów do spraw uzależnień. Zaprezentujemy przegląd książek i czasopism dotyczących problemu alkoholowego i narkotykowego. Zakres oraz rozszerzanie funkcjonalności platformy będzie warunkowane powodzeniem pierwszej edycji projektu. 

Założeniem kampanii "AFS - Szkoła Wolna od Uzależnień" jest przeciwdziałanie niepożądanym zachowaniom ryzykownym, takim jak sięganie po alkohol, papierosy czy narkotyki, które są obecne w każdej szkole. Efektem naszej pracy będzie innowacyjna platforma umożliwiająca bieżący pomiar natężenia zjawiska używania środków psychoaktywnych przez uczniów. Patronat medialny nad naszym projektem objęła telewizja TVP Katowice, kolejni partnerzy to m.in.: Radio Lublin, Radio Olsztyn, Nasze Piaseczno, NaszWodzislaw.com, NaszRaciborz.pl, NaszRybnik.com, Nowiny Nyskie, Fundacja Strefa Trzeźwych Myśli, Fundacja Instytut Spraw Rodziny. W dalszym ciągu dołączają nowi partnerzy instytucjonalni i indywidualni. Cieszy nas tak duży odzew organizacji o zróżnicowanych profilach działalności. Wskazuje to, że problem używania substancji psychoaktywnych przez młodzież jest ważny i wymaga podejmowania stanowczych działań. Wierzymy, że oddajemy w ręce dyrekcji szkół nowoczesne narzędzie do walki z uzależnieniami młodzieży. Profilaktyka oraz dopasowanie skutecznych programów zapobiegających szerzeniu się używania alkoholu, papierosów oraz narkotyków (w tym dopalaczy) powinna zawsze rozpocząć się od precyzyjnej diagnozy problemu.

[1] Instytut Psychiatrii i Neurologii J. Sierosławski: Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną. Raport z ogólnopolskich badań ankietowych zrealizowanych w 2011 r. Europejski Program Badań Ankietowych w Szkołach ESPAD 
[2] The European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs jest projektem opartym na współpracy sieci niezależnych zespołów badawczych z ponad czterdziestu krajów europejskich. Jest to największy ponadnarodowy projekt badawczy na świecie w zakresie używania substancji przez dorastających.